عقب نشینی جهنم مسیحیت

عقب نشینی جهنم مسیحیت

چیزی که بسیار جالب توجه است این است که بعد از قرن ها پافشاری پیروزمندانه بر عذاب ابدی، به ناگاه سکوت مطلقی در مورد این عقیدۀ بسیار مهم بر فضای کلیساها حاکم شد. آخرین اعتقادات دینی که در این باره انجام گرفت، کارها بابا اپیوس دوازدهم بوده است. وی در 23 مارس1949 با تأکید می گفت: تبلیغ در مورد ارکان اساسی ایمان و نتایجی که بعدها به آن دچار می شویم، نه تنها اهمیت خویش را از دست نداده است؛ بلکه ضروری تر از هر زمان دیگری شده است، و در مورد انذار بوسیلۀ جهنم هم باید گفت که هیچ تردیدی نیست که بررسی و تنظیم عاقلانه و بزرگ منشانۀ آن واجب است، لکن در مورد اصل و اساس حقیقت جهنم، بر کلیسا واجب است که برای خدا و برای خدمت به مردم، اخبار و روایات مربوط به آن را بدون هیچ گونه تسامح و تساهلی، به همان صورتی که بر مسیح نازل شده است؛ بیان کند و گذشت زمانه این قدرت را ندارد که از قطعیت و حتمی الوقوع بودن آن، ذره ای بکاهد.

پس از این اظهارات، هیچ مطلب دیگری دربارۀ جهنم گفته نشد و تنها در دومین مجمع واتیکان در سال 1971، باباپیوس شانزدهم، بدون این که نامی از جهنم به میان آورده باشد، اشارۀ مختصری به این مطلب کرده است ویا این که اشاره های مبهم و گذرایی در نامه ها یا مقاله ها به مسائل جهان آخرت شده است. جالب این است که کاردینال راتسینگر در سال 1989 به خاطر اختصار بیش از حدی که در احادیث کلیسا نسبت به موضوع جهنم روا داشته شده است، اظهار تأسف می کند، ولی خودش در کتاب 270 صفحه ایش با نام پس از مرگ فقط چهار صفحه را به بررسی مسألۀ جهنم اختصاص می دهد!

وسایل ارتباط جمعی کلیسای کاتولیک، از مجلات عوامانه گرفته تا مجلات علمی، از پرداختن به این موضوع که از میان مواعظ و الفاظ کلیسایی کنار گذاشته شده بود، طفره می رفتند و این لفظ قدیمی و دارای اعتبار، حتی از معجم های دینی حذف می شود و فقط در ذیل مادۀ اخرویات به همین اندازه اکتفا می کنند که اشارۀ کوتاه و مبهمی به جایگاه سخت و دردناک کسانی که محبت الهی را ترک کرده اند، داشته باشند، معجم های لاهوتی هم در سال 1988با شرم و رودربایستی تصریح می کندکه:

در جهنم، تعبیری از قوای شری است که انسان آن را ایجاد می کند و کسانی که خداوند، نتوانسته است آن ها را به سوی کارهای خیر بکشاند به وسیلۀ قصاص ابدی عذاب می شوند.

و در کتاب ایمان که بوسیلۀ یکی از لاهوتیان به نام ت.رای-میرمیه در سال 1979 تألیف شده، آمده است:

انسان می تواند از دوست داشتن امتناع کند

و این دقیقا" همان اراده و اختیاری است که پایه و اساس اندیشۀ جهنم را تشکیل می دهد و تعریفی هم که کارل راهنر دربارۀ جهنم ارائه می دهد دقیق تر از این نیست. وی می گوید:

عقیدۀ به جهنم این را می رساند که حیات بشری به وسیلۀ سقوطی حقیقی و ابدی تهدید می شود، تهدیدی که در واقع مبتنی بر تصرفات آزادانۀّ انسان بر سرنوشت خویش است و اوست که می تواند جایگاهش را انتخاب کند و اوست که این قدرت را دارد که از خداوند فاصله بگیرد.

اما دیدگاه های رسمی کلیسا در کتاب ملاحظات ادارۀ آموزش ایمان مسیحی دربارۀ حیات ابدی و جهان آخرت که بابا یوحنا بولس دوم نیز در سال 1979 آن را تأیید کرده، مطرح شده است. در این کتاب آمده است:

کلیسا معتقد است که عذاب، دائما" در انتظار خطاکاری است مه از لقای خداوند محروم می شود و آثار این عذاب بر تمام وجودش اثر می کذرد.

در عین حال، شخص را از ارتکاب گناه برحذر می دارد و می گوید:

پرهیز از تخیلات و توهمات، ضروری است؛ زیرا غوطه ور شدن در آنها، مشکلات زیادی را برای ایمان ایمان مسیحی ایجاد می کند.

با این اوصاف می بینیم که هیچکدام از کتابهای علوم دینی یا لاهوتی یا...توضیح کافی و روشنی را دربارۀ کیفیت جهان آخرت ارائه نکرده اند.

گرچه رجال دینی سعی می کنند که عقاید قدیمی را دوباره احیا کنند ولی حقیقت اینست که آنها در حیرت و سرگردانی فرو رفته اند و به کلمات مناسبی بیای بیان مقاصد خویش دسترسی ندارند. در همین رابطه، معجم لاهوت مسیحی در سال 1977 می نویسد:

وقتی که چیزی را نمی شناسیم، نمی توانیم درباره اش چیزی بگوئیم، ما بیش از یک چیز نمی دانیم و آن اینست که آگر با سعی و تلاش فراوان با گناه مبارزه نکنیم، به زودی جهنم از ما و به وسیلۀ ما پر می شود.

چنین نظریه ای دربارۀ جهنم که گویی منکر آزادی انسان در ایجاد و خلق معنای هستی اش است، در عمق مسأله با مفاهیم فلسفی معاصر یکی است.

وخلاصۀ کلام این که از قرن نوزدهم و پس از سالهای فترت، شعرا و فلاسفۀ ملحد قلم به دست گرفتند، تا حد و حدود جهنم را مشخص کنند و البته این جهنم های جدید که زمینی محض بودند، نتایج ماورایی هم داشتند که می توانست مکمل افکار لاهوتیان باشد.